Ngày đăng: 03-06-2025
Bugi ô tô tuy chỉ là một bộ phận nhỏ trong động cơ, nhưng lại đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong quá trình khởi động và vận hành xe. Một chiếc bugi hoạt động tốt giúp đốt cháy nhiên liệu hiệu quả, tiết kiệm xăng và giữ cho động cơ vận hành êm ái. Tuy nhiên, không phải tài xế nào cũng hiểu rõ về cấu tạo, nguyên lý hoạt động cũng như những dấu hiệu cho thấy bugi cần được thay thế. Bài viết sau sẽ giúp bạn nắm vững những kiến thức cơ bản và cần thiết để chăm sóc chiếc xe của mình tốt hơn.
Bugi ô tô (tiếng Anh: spark plug) là bộ phận cuối cùng của hệ thống đánh lửa trên động cơ xăng. Bugi có nhiệm vụ sinh ra tia lửa điện đốt cháy hỗn hợp nhiên liệu – không khí trong xi-lanh. Nhờ bugi, khi khởi động và vận hành động cơ, hỗn hợp xăng-khí được đốt cháy kịp thời, sinh áp suất đẩy piston chuyển động.
Ngược lại, bugi bị mòn hoặc hư hỏng sẽ làm giảm khả năng tạo lửa, khiến xe “khó đề” hoặc máy yếu, công suất giảm đáng kể. Chính vì vậy, bugi ô tô đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo xe khởi động êm ái và vận hành ổn định.
Hình 1: Bugi ô tô đóng vai trò đánh lửa hỗn hợp nhiên liệu – không khí, giúp động cơ sinh công và tạo chuyển động.
Bugi ô tô có cấu tạo gọn nhẹ nhưng chịu được điều kiện làm việc khắc nghiệt. Các thành phần chính bao gồm:
Hình 2: Cấu tạo của bugi ô tô
Bugi đánh lửa hoạt động theo nguyên lý điện áp cao đưa điện năng đến bugi để phát sinh tia lửa. Khi ECU (hệ thống điều khiển động cơ) kích hoạt, cuộn dây đánh lửa và mô-đun đánh lửa tạo ra điện áp cao (hàng nghìn volt) truyền đến bugi.
Khi điện áp lớn, dòng điện sẽ nhảy qua khe hở (0,25–1,8 mm) giữa điện cực trung tâm và điện cực tiếp đất, tạo thành tia lửa điện. Tia lửa này có nhiệt độ cực cao (khoảng 4.700 – 6.500°C) đốt cháy tức thì hỗn hợp nhiên liệu – không khí đã được nén trong xi-lanh. Quá trình đốt cháy sinh công tạo áp suất đẩy piston xuống, duy trì chuyển động quay trục khuỷu và sinh công cho động cơ.
Như vậy, mỗi chu kỳ nén, bugi đều tạo tia lửa đúng lúc giúp động cơ hoạt động liên tục.
Hình 3: Bugi ô tô phát tia lửa điện để đốt cháy hỗn hợp không khí và nhiên liệu trong buồng đốt.
Bugi ô tô không chỉ có một loại duy nhất. Chúng được phân chia dựa trên nhiều yếu tố như cấu tạo, vật liệu chế tạo hay đặc điểm đánh lửa – mỗi loại lại phù hợp với từng dòng xe và nhu cầu vận hành khác nhau.
Có hai loại chính là bugi nóng và bugi nguội. Bugi nguội có khả năng tản nhiệt nhanh, dùng cho động cơ tỷ số nén cao, xe chạy tốc độ cao, hành trình dài. Ngược lại, bugi nóng giữ nhiệt tốt hơn, được dùng cho động cơ tải nhẹ, chạy ở tốc độ thấp hoặc quãng đường ngắn.
Hình 4: Bugi bạch kim là loại bugi có điện cực làm từ chất liệu bạch kim, giúp tăng độ bền và khả năng chịu nhiệt cao hơn so với bugi thường.
Khi bugi hỏng, người lái có thể dễ dàng nhận biết qua hiện tượng xe và hình ảnh đầu bugi. Ví dụ trong hình, bugi bên phải đã sử dụng lâu ngày với cực điện bị bám đầy muội đen. Những dấu hiệu cảnh báo bugi hỏng thường gặp gồm:
Xem thêm: Bugi Ô Tô Hư Hỏng – Dấu Hiệu, Thời Điểm Thay Và Lưu Ý Bảo Dưỡng
Hình 5: Dấu hiệu bugi hỏng thường là máy chạy không đều, khó nổ hoặc tiêu hao nhiên liệu nhiều hơn.
Các nhà sản xuất và chuyên gia đều khuyến cáo thay bugi định kỳ để đảm bảo hiệu suất. Thông thường bugi thường (đồng) cần thay mới sau mỗi 40.000–80.000 km tùy chất lượng và điều kiện vận hành. Bugi cao cấp (chân kim/iridium) thì tuổi thọ cao hơn gấp 2–3 lần.
Ví dụ, Honda khuyến nghị thay bugi iridium chính hãng mỗi 100.000 km, còn bugi kim loại thường khoảng 40.000 km. Tuy nhiên, khoảng cách này chỉ mang tính tham khảo. Khi xuất hiện bất kỳ dấu hiệu hư hỏng nào như đã nêu ở trên (hào xăng, đề khó, máy rung, màu bugi bất thường, v.v.), chủ xe nên kiểm tra và thay bugi sớm hơn. Việc bảo dưỡng và thay bugi kịp thời sẽ giúp động cơ vận hành êm mượt, tiết kiệm nhiên liệu và tránh hư hỏng nghiêm trọng.
Hình 6: Nên thay bugi khi xe chạy yếu, máy giật hoặc sau khoảng thời gian sử dụng theo khuyến cáo của nhà sản xuất.
Khi bugi hỏng, xe thường gặp các vấn đề về đánh lửa. Ví dụ như khó khởi động hoặc nổ máy không đều, máy yếu, hao xăng. Động cơ có thể rung giật ở không tải và đèn báo lỗi (Check Engine) có thể bật sáng khi hệ thống đánh lửa gặp trục trặc. Cũng nên kiểm tra đầu bugi: nếu quan sát thấy cực bugi bị mòn tròn hoặc khe hở quá lớn, bugi có muội than đen hoặc vỏ sứ vỡ nứt thì chắc chắn bugi đã hư và cần thay.
Đầu bugi trong trạng thái tốt thường có màu nâu đỏ hoặc nâu vàng nhạt, chứng tỏ hỗn hợp nhiên liệu-oxy cháy đều. Nếu màu bugi đen khô, có thể xe đang đốt hỗn hợp quá giàu hoặc lọc gió bẩn. Nếu màu bugi đen ướt dầu, dầu máy có khả năng lọt vào buồng đốt. Ngược lại, đầu bugi có màu trắng hoặc xám sáng là dấu hiệu động cơ cháy quá nhiệt hoặc hỗn hợp quá nghèo. Quan sát màu bugi là cách đơn giản để “bắt bệnh” và đánh giá hiệu suất đốt cháy của động cơ.
“Bugi bị cháy” thường dùng để chỉ hiện tượng bugi quá nhiệt, khi nhiệt độ buồng đốt quá cao làm điện cực bị nung đỏ chảy. Đây là dấu hiệu hư hỏng nghiêm trọng: bugi không còn đánh lửa được và cảnh báo động cơ đang gặp vấn đề lớn như xăng kém chất lượng hoặc cuộn đánh lửa (bô bin) trục trặc. Khi phát hiện bugi bị cháy, cần thay bugi mới ngay lập tức và kiểm tra toàn bộ hệ thống đánh lửa, nhiên liệu và làm mát để khắc phục tận gốc sự cố.
Hình 7: Những câu hỏi thường gặp về bugi ô tô
Việc hiểu rõ về bugi ô tô không chỉ giúp bạn chủ động hơn trong quá trình bảo dưỡng xe mà còn góp phần đảm bảo an toàn khi vận hành. Nếu phát hiện những dấu hiệu bất thường như xe khó nổ máy, tiêu hao nhiên liệu tăng, hoặc động cơ rung giật, đừng chần chừ kiểm tra và thay thế bugi kịp thời. Chăm sóc tốt bộ phận nhỏ này chính là một trong những cách bảo vệ “trái tim” của chiếc xe và tiết kiệm chi phí sửa chữa trong tương lai.
FICAR - AUTHOR
Tìm hiểu vai trò cà vẹt xe, mức phạt khi không có và thủ tục cấp lại nhanh chóng. Đọc ngay để tránh mất tiền oan khi tham gia giao thông!
Cảm biến oxy ô tô bị lỗi khiến xe hao xăng, yếu máy? Khám phá 5 dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm & cách xử lý kịp thời để tránh tốn tiền sửa lớn!
Cảm biến oxy giữ vai trò quan trọng với động cơ ô tô. Khám phá cấu tạo, nguyên lý và cách cảm biến oxy tối ưu hiệu suất xe bạn ngay hôm nay!
Xe hụt hơi, tốn xăng có thể do cảm biến lưu lượng khí nạp. Xem ngay nguyên nhân, cách kiểm tra và xử lý triệt để trước khi quá muộn!
Tiếng Anh